"IF NOT FOR JESUS" BY LEGENDS 4 JESUS ON SALES

Contact us @ https://artists.magroove.com/?aid=ayoqurijmd for the song "if not for Jesus by Legends 4 Jesus or message our Email : legends4jesus@gmail.com

 

AKPA IWUOD

NTỌỌỌ IKỌ

 

1.1    Se Ibaa Nduuọ

Bʌktọmbre ado utom akikere esioho esịn ke uwed kpọ. Ekeme adibaaa bʌktọmbre edọ ke ikpeghe ekeene ntịppe anyị ye ini ammọ ke kan-kʌk.  Nsio-nsio mme nta ifiọk ke afa nduuọ ewed se ido bʌktombre ke nsio-sio usʌ kposʌk nte ukeed se ewed eniehe enwana keed. Webster’s (2018) abo ke bʌktombre nte kpọ awọttọ anwa-anwa ifiọk ndutʌm edinam ke kan-kʌk.

 Ke ifiọk mfen Lorna (2019), akịd bʌktombre awọọọ asaa-saa uwed kpọ anamma yak mme owo enie ifiọk ebaa se iba ke kan-kʌk se ikaa iso, ndudue ye usʌ se eneke mme ndudue ami ke kan-kʌk ye ukeed ododombod. Bʌktombre ke ukeed se ewed ebaa ado uwed kpọ aniehe enwana keed adooho ukpeeb kpọ.

Karen (2019), ke ifiọk mfen akịd bʌktombre nte uwed kpọ ekoonoke ebək ke ntak ubiọ anye anamma ke kan-kʌk mme andidu-uwem. Ke adisai mme awuọ iso awed bʌktombre ke ibad-ibad Shakespear, Henry, James ye Faulkner edoo mbon se ekịd nte mbon se inekke idịppe ndaaha utom uwed kpọ adidemme ifiọk mme owo ke adodombod mbaa se ikaiso ye daa ana nte edu uwem. Ikọ ami “bʌktọmbre” anie adị ato usem Latịn awọọọke ukpeeb uwed krama Karen (2019).

Utom mbʌk ataara afʌk ukeed afa uwem ke adodombod ke ntak ubiọ utom bʌktọmbre ke adiyaara nyʌ nnam enwana akaiso ke atu mme owo ke kan-kʌk adodombod. Bʌktọmbre ado uwed kpo anwanake usem mme owo ke ntom bʌktọmbre Walter (1987).

Ado nnen-nnen adian kpọ ke uwed kpọ ke ntak adooho kaa-kaa uwed kpọ itaarake ifʌk ukeed afa uwem ado Bʌktọmbre ataara afʌk ke ntak adooho owo akeme adita bʌktọmbre . Bʌktọmbre nte utom uwed kpọ akeme adido ebəho ikọ anọọhọ inemesịd anyʌ akpeeb ifiọk. ko ikọ adọọọke ke bʌktọmbre anwam ke adikpuuo ndaaha andikood ke adidian ifiọk nnọ andikood odooho inem esịd ikpọ.

Bʌktọmbre ado utọ iba keene aduuk ọmmọ edoo utata ye uwewed bʌktọmbre. Ebaaa mme utọ bʌktọmbre ami ke ikpeghe iba “bʌktọmbre akpanikọ ye bʌktọmbre akikere. Ke ini utata bʌktọmbre anie ntịppe ammọ ato ke edu uwem, uwewed ato ke utata awọttọ ke utata bʌktọmbre aketo iso abah mbem iso uwewed. Ekeme adi wed bʌktọmbre ke utọ usʌ ita nnen-nnen bʌktọmbre (Prose), mbre (Drama) ye uto (Poetry). Andiwed bʌktọmbre asebək akikere mme ifiọk amọ ke kek. kek ataa mbʌk ado ke iwuod bʌktọmbre (Chapter) ye kek akikere (Paragraph) Kenneth (2019).

Bʌktọmbre ado umọọnọ ado awọttọ se ikwaa anyʌ annọ usʌ se eneee. Bʌktọmbre anam akpan ubiọ utom ke kan-kʌk ke adiwọd nte ndudue ato ye daa ana nte eke neee. Ewed nnen-nnen bʌktombre ke ikpeghe iba bʌktombre akpanikọ ye bʌktọmbre akikere. Bʌktọmbre nte uwed anie mbed ekamake ewed yak asịnnye inem anyʌ adịppe andikood nduduai.

Man bʌktọmbre awuọ ada, ana andiwed anie ifiọk abaa mme ndido bʌktọmbre edooke: Akpọ ekikere adooho akpan ifiọk ami bʌktọmbre ayeme adisio, ko akpọ ekikere ado keed ke atu akpan ntak andiwed awette bʌktọmbre ke ntak adooho asio akpọ ifiọk aniehe enwana ye kan-kʌk. Man bʌktọmbre anie idiọọ akpanikọ ana anie itie mme ini. Itie mme ini ado anam yak  bʌktọmbre anie idiọọ akpanikọ ke ntak adooho anam andikood anie ifiọk abaa itie mme ini ado bʌktọmbre  aketịppe.

kek ke utom bʌktọmbre ado mme mbaak bʌktọmbre awọttọ daa andiwed akọọk bʌktọmbre tutu asịm etị. Etị ado nte inem bʌktọmbre asịnne.Usem bʌktombre ado utọ uyo ikọ ekamake ewed bʌktọmbre. Aduuk uyo ikọ ami edoo mme ikọ nte ke ufiod, nneme ke itie se ana nte eba man anwaa mme andikood aooho mbon se ewed enọ.

Nsuuk bʌktombre ado ke ifiọk mfen etị bʌktọmbre ke ntak adooho nte andiwed bʌktọmbre asio akpọ ekikere amọ. Ke bʌktombre amasịm etị enyʌ esuuk ide tutu abịd, utịd bʌktombre ndien asio edu daa andiwed ayem iwọd idaara ye inemesịd mme mfʌghọ ye ntuaa kọrọ mme nsio-nsio ukpeebkpọ. Uwak bʌktọmbre atreke ye mfʌghọ asewak aditọọọ ke idara.

kek akikere nte akpatre ado ebəho akikere awọttọ akpọ ekikere keed (Topic Sentence). Eneight (1968), abo ke bʌktombre nte utom uwed kpọ ado akwa usʌ utịm mme kpọ ntịppe ye ubiere abaake se itịppe inọ mme owo keed-e-keed ke kan-kʌk adodombod. Utom uwed kpọ awọttọ akikere se itịppe inọ owo keed-e-keed ado adiwọd nyʌ ndomo daa mme ekịd ukuud enyʌ ekịd ufọn ke kan-kʌk ammọ. Fafunwa (1987) akịd bʌktombre nte utom uwed kpọ aseehe kpọ abaa owo ke enwana ye emọ- emọ. Idaara ye ufen ammọ, mfʌghọ ye ndịk mme idoroenyen ammọ . Bʌktombre ke ntom ado kpọ se ekama edọkkọ se owo akịd aniehe kpọ adinam mme kpọ ntịppe ke kan-kʌk.

Dazinger mme Johnson (1969), akịd ke mbʌk ase kpọ abaa uwọd ndise uwem ke ifiọk mfen bʌktombre ado uwed kpọ anọọhọ etop ye ifiọk ndutʌm edu uwem ke mme kan-kʌk adodombod adooho uwak ekikere uwak bʌktombre akpanikọ. Mme nta awed bʌktombre ke Africa nte Chinua Echebe akịd bʌktombre nte usʌ uyara se ikaa iso ke kan-kʌk mme andidu uwem adooho akeme adido akikere esioho akpanikọ.

Mfịna Abaaha

Mfịna akenamma yak anam nduuọ ami adʌk ke afa nduuọ ami ado ke uwak mme owo esewak adikere ke adodombod atọtọghọ ye ammọ ke ntom idoroenyen iniso ibaaha aba. Mme mfịna mfen se ikibaa ekedoo:

    i.        Uwak iwaad iduuho uwem se ita eti idian ammọ

   ii.        Uwak iwaad iyemme adituuk kpọ nnam

 iii.        Uwak iwaad ke emana ami ekịtte mfọn eto idʌ, itoiyoke idʌ aba

1.3 Ntak Nduuọ

Ekenam nduuọ ami adideed mme ke wed bʌktombre Dr. Okokon Akpan mme Itoro E. kufre ufọkwed mfọn ye utịd afọn Akprawa Bassey Udoidiong. Mme ntak mfen ekedoo:

   I.        Man eyara mme kpọ ntịppe ke kan-kʌk  

 II.        Adinam enie ifiọk ebaa kịd idem iwaad, ye se ado aben adi

III.        Adinam yak mme ete mme eka  ekịd adinam ubiọ utom ammọ ke adinam nditọ ekpon ke mbed man eben eti etop enọ ammọ

1.4 Ufọn Nduuọ

Nduuọ Ami aya aba ufọn anọ mme andikood akpan-akpan nditọ ufọkwed ntaifiọk mme andikpeeb ake Akwa Ibom Sted Afaha Nsit (Akwa Ibom State College of Education Afaha Nsit), iwaad ye ukeed mme endikood wed nduuọ ami ke ntak adooho ammọ eya ekịd mme ufọn ami:

   I.        Eya asio item uwem eto mme akpọkikere ado edeete

 II.        Eya enie ifiọk ebaa daa ana ante ekeene adodombod

III.        Anam yak mme owo ekịd ufọn  nsuuho idem nyʌ kop item

1.5    Edu Unam Nduuọ

Ekekama wed mbʌk Okokon Akpan mme Itoro E. kufre ufọkwed mfọn ye utịd afọn Akprawa Bassey Udoidiong

1.6     Adaa Nduuọ

Ekenam nduuọ ami addideed mme ọkpọ ekikere ke wed “Dr. Okokon Akpan mme Itoro E. kufre ufọkwed mfọn ye utịd afọn Akprawa Bassey Udoidiong.

1.7    Mbʌk ke abaa wed Dr. Okokon Akpan mme Itoro E.

Dr. Okokon Akpan ado ataifiọk akpeebe wed ke ufọkwed Uyo. Ete Okokon Akpan akeene asịne ke atu mbon se ikiwed kọrikudọm usem Ibibio. Itoro E. Ituen anie wed itoro (B.A) ke ufọkwed ntaifiọ Uyo. Anye ado anikpeeb usem ibibo ye usekm mbakara.  Itoro E. Ituen akpeeb usem iba ami ke kpọ nte isua duop mme kpọ ke mme nsio-nsio ufọkwed mmi ke sted nyin. Nte andikpeeb abaaha ke afa ami ke uwak isua anye anie enwaa usem iba ami adooho se inwam anye adikan ndiana ye Ete Okokon Akpan akọọk wed bʌktọmbre kufre ufọkwed mfọn.